Co ile wymieniać rozrząd silnika?

Jakie zadanie spełnia rozrząd silnika?

Rozrząd jest równie ważny jak sam silnik - usterka tego układu może bowiem doprowadzić do poważnego uszkodzenia jednostki napędowej. Za co konkretnie odpowiada? Otóż rozrząd silnika dba o poprawne działanie układu dolotowego (czyli doprowadzenie powietrza lub powietrza i mieszanki paliwowej do silnika) oraz układu wydechowego (czyli za odprowadzanie spalin z silnika).

Podstawowym zadaniem rozrządu jest otwieranie i zamykanie zaworów (dolotowych i wylotowych) w odpowiednim czasie. Dodatkowo rozrząd silnika może sterować pracą innych podzespołów, szczególnie pompy cieczy chłodzącej (pompy wody) i pompy oleju. Od prawidłowej pracy rozrządu zależy sprawność jednostki napędowej, a także utrzymanie odpowiedniej mocy i optymalnego spalania paliwa.

Jak działa rozrząd w praktyce?

Rozrząd można porównać do dyrygenta, który dba o to, aby każdy członek orkiestry (w tym przypadku zawory) wykonał swoją pracę w odpowiednim momencie. Zawory dolotowe muszą otwierać się, by wpuścić powietrze do cylindrów. Z kolei zawory wylotowe otwierają się, by usunąć gazy spalinowe z komory spalania. Zawory nie mogą otwierać i zamykać się w sposób nieskoordynowany - muszą "zaczekać", aż tłok w cylindrze znajdzie się w odpowiedniej pozycji. Za działanie mechanizmu sterującego otwieraniem i zamykaniem zaworów odpowiada wałek rozrządu, a konkretnie znajdujące się na nim elementy mimośrodowe (krzywki). W układach typu DOHC stosuje się podwójny wałek rozrządu. 

Rozrząd silnika (wałek rozrządu) musi zsynchronizować otwieranie zaworów z położeniem tłoków i obrotem koła zębatego w wale korbowym. W jaki sposób? Otóż właśnie do tego służy napęd rozrządu, który może występować w formie gumowego paska z ząbkami lub stalowego łańcucha.

Jak działa rozrząd, a konkretnie napęd rozrządu? Pasek lub łańcuch łączy koła zębate wału korbowego i wałka rozrządu, co umożliwia zsynchronizowanie pracy obu elementów. Układ rozrządu wyposażony jest również w napinacze, które utrzymują łańcuch lub pasek w odpowiedniej pozycji (ani zbyt napiętej, ani zbyt luźnej). Za płynne działanie napędu, bez zbędnych luzów i drgań, odpowiadają również dodatkowe elementy: ślizgi (w przypadku łańcucha) lub koła pasowe (w przypadku paska).

Rozrząd silnika na pasku czy na łańcuchu - co lepsze?

Oba rozwiązania mają swoje wady i zalety. Gumowy pasek waży mniej niż stalowy łańcuch, jednak jest mniej odporny na uszkodzenia. W odróżnieniu od łańcucha pasek nie wymaga smarowania olejem silnikowym, a co więcej, oleje i smary mogą mu wręcz zaszkodzić. Oba rodzaje napędów muszą znajdować się pod osłoną - łańcuch pod metalową, zaś przy pasku można zastosować osłonę z tworzywa.

Współczesne paski i łańcuchy nie są niestety niezniszczalne. Zużyty lub uszkodzony element może ulec rozerwaniu, co z kolei może doprowadzić do bardzo poważnego uszkodzenia silnika. Poza tym może dojść do przeskoczenia ogniw łańcucha lub ząbków paska, co również może mieć fatalne konsekwencje dla układu rozrządu czy nawet samego silnika. Z tego powodu należy wiedzieć, kiedy wymienić pasek rozrządu (lub łańcuch) w swoim samochodzie.

Co ile wymieniać pasek rozrządu albo łańcuch?

Niegdyś rozrząd silnika nie przysparzał właścicielowi samochodu żadnych problemów. W napędzie rozrządu stosowano bowiem koła zębate, więc mechanizm był praktycznie bezawaryjny. Taki układ pracował jednak zbyt głośno, więc z czasem koła zębate zastąpiono paskiem z ząbkami i łańcuchem. Co ciekawe, w starszych samochodach łańcuchy były znacznie trwalsze niż dzisiaj i pozwalały na przejechanie nawet 500 tys. kilometrów bez wymiany rozrządu. Obecnie łańcuch może wymagać wymiany po 100-300 tys. kilometrów, przy czym producenci samochodów nie podają konkretnych zaleceń. Łańcuch wymienia się głównie w razie awarii, która może objawiać się m.in. stukaniem pod maską.

Łańcuch wykonany jest ze stali, natomiast pasek z gumy i innych tworzyw, więc siłą rzeczy ten drugi jest mniej odporny na uszkodzenia. Co ile wymieniać pasek rozrządu? Termin wymiany paska określa producent samochodu, przy czym zazwyczaj zaleca się to robić po przejechaniu 60-100 tys. kilometrów. Jednak przebieg to nie wszystko – pasek rozrządu należy wymieniać przynajmniej co 5 lat (niezależnie od liczby przejechanych kilometrów) oraz w razie uszkodzenia paska. Wymiana rozrządu wskazana jest również po zakupie używanego auta, gdy nie wiadomo, kiedy poprzedni właściciel dokonał wymiany paska.

Awarie układu rozrządu

Dlaczego warto wiedzieć, kiedy wymienić pasek rozrządu lub łańcuch? Otóż zużyty lub uszkodzony pasek (łańcuch) może się zerwać, co skutkuje rozregulowaniem pracy układu. W tej sytuacji tłoki mogą zderzać się z zaworami, co prowadzi do uszkodzenia zaworów lub wałka rozrządu, a nawet przedziurawienia tłoka. Podobne konsekwencje mogą wynikać z przeskoczenia ząbków paska lub ogniw łańcucha.

Zdarza się jednak, że awaria układu rozrządu nie spowoduje uszkodzenia silnika od razu. Wówczas kierowca może zauważyć problem z płynną pracą silnika, odpalaniem czy osiągnięciem pełnej mocy. Czasami zły stan napędu rozrządu można zauważyć znacznie wcześniej. Słychać wtedy niepokojące dźwięki wydobywające się spod maski (zwłaszcza przy wolnych obrotach), np. piszczenie, grzechotanie lub stukanie. Oczywiście należy wówczas niezwłocznie udać się do mechanika, który zdiagnozuje przyczynę usterki i w razie konieczności wymieni napęd rozrządu. 

O czym pamiętać przy wymianie paska rozrządu lub łańcucha?

Rozrząd ma kluczowe znaczenie dla sprawności silnika, dlatego nie należy lekceważyć żadnych objawów awarii tego układu. Do mechanika trzeba udać się także wtedy, gdy w okolicach osłony rozrządu dojdzie do wycieku oleju, ponieważ tłusta substancja przyspiesza zużycie paska.

Ponadto warto regularnie sprawdzać stan paska lub łańcucha, np. przy okazji corocznej wymiany oleju. O czym pamiętać przy wymianie paska rozrządu? Otóż najczęściej razem z paskiem mechanik wymienia także inne elementy układu, w tym m.in. koła pasowe i pompę wody. Dodatkowe elementy wymienia się także w przypadku rozrządu na łańcuchu.