Zawór EGR - co to jest, jak czyścić i jakie są objawy jego uszkodzenia?

EGR, czyli Exhaust Gas Recirculation

Od dawna wiadomo, że silniki spalinowe emitują do atmosfery liczne zanieczyszczenia, w tym tlenki węgla, tlenki azotu, sadze, metale ciężkie i węglowodory. W związku z rosnącą świadomością ekologiczną opracowywane są rozwiązania, które mają na celu zmniejszenie szkodliwego wpływu smogu fotochemicznego na środowisko. Jednym z nich jest układ recyrkulacji spalin, czyli w skrócie EGR (od ang. terminu Exhaust Gas Recirculation). Układ ten odpowiada za usuwanie ze spalin toksycznych tlenków azotu (NOx), które stanowią jeden z najgroźniejszych składników smogu. Dzięki układowi EGR zawartość tlenków azotu w spalinach może zmniejszyć się nawet o 60%. Brzmi dobrze, jednak nie ma nic za darmo.

Za co odpowiada zawór EGR?

W wyniku działania układu EGR część spalin wraca z kolektora wydechowego do układu dolotowego silnika, co powoduje obniżenie temperatury spalania i w efekcie zmniejszenie ilości szkodliwych tlenków azotu. Za co odpowiada zawór EGR? Otóż jest to część połączona z przewodem, który umożliwia przepływ spalin do komory silnika. W pewnych okolicznościach zawór otwiera przepływ pomiędzy układem wydechowym a dolotowym, aby umożliwić dostarczenie niewielkiej ilości spalin z powrotem do silnika. Kiedy zawór EGR jest zamknięty, wówczas proces recyrkulacji nie zachodzi i wszystkie spaliny wydostają się na zewnątrz przez układ wydechowy.

Zawór EGR w dieslu

Do czego służy zawór EGR w dieslu? Rola tego elementu jest niezmienna, niezależnie od rodzaju silnika. Zawór ma ograniczać emisję szkodliwych związków poprzez przepuszczanie części spalin do układu dolotowego silnika. W przypadku samochodów z silnikiem Diesla, które spełniają normę emisji spalin Euro 4, stosuje się zawór EGR z chłodnicą. Dzięki chłodnicy zmniejsza się temperatura spalin, co z kolei powoduje zmniejszenie ich objętości. W rezultacie do układu dolotowego można wtłoczyć jeszcze więcej spalin bez obniżania parametrów silnika (takie rozwiązanie jest szczególnie popularne w dużych samochodach wyposażonych w 6-litrowe i większe silniki).

Zawór EGR w silniku benzynowym

W przypadku samochodów benzynowych układ cyrkulacji sprawia mniej problemów, co jest związane m.in. z innym składem spalin. Co nie oznacza, że nie może ulec uszkodzeniu czy zatkaniu przez nagary (piszemy o tym poniżej). Zawór EGR w silniku benzynowym przyczynia się również do osadzania nagaru w układzie dolotowym i na zaworach cylindrów - jest to problem występujący szczególnie w silnikach z wtryskiem bezpośrednim. Przy wtrysku wielopunktowym zanieczyszczenia osadzają się na zaworze EGR. Z kolei w silnikach z wtryskiem pośrednim ten problem raczej nie występuje (benzyna na bieżąco obmywa kanały dolotowe i zawory).

Jak zawór układu recyrkulacji spalin wpływa na pracę silnika?

EGR w samochodzie od dawna budzi duże kontrowersje wśród kierowców. Dlaczego? Otóż wskutek działania układu EGR proces spalania zachodzi wolniej, co powoduje obniżenie osiągów silnika. Warto jednak pamiętać, że zawór EGR otwiera się przy niskim i średnim obciążeniu silnika, więc nie ma wpływu na maksymalną moc samochodu. Oczywiście przez większą część czasu kierowca i tak jeździ ze średnim obciążeniem, więc siłą rzeczy zawór układu recyrkulacji spalin wpływa na odczucia z jazdy. W tym miejscu trzeba podkreślić, że modyfikacje zmierzające do zaślepienia bądź usunięcia zaworu EGR są niezgodne z prawem.

Dlaczego EGR w samochodzie może sprawiać problemy?

Wiedząc, za co odpowiada zawór EGR, można się domyślić, że takie rozwiązanie może prowadzić do zwiększonego zanieczyszczenia nagarem, czyli osadu powstającego z niedopalonego paliwa i oleju silnikowego. Nagar osadza się w kolektorze dolotowym, przez co do cylindrów dociera mniej powietrza, co z kolei powoduje pogorszenie osiągów silnika. Zanieczyszczenia osadzają się również na samym zaworze EGR, co może doprowadzić do uszkodzenia elementów sterujących jego pracą i zablokowania zaworu. Nie można również zapominać, że zawór układu recyrkulacji spalin pracuje w ekstremalnych warunkach związanych z wysoką temperaturą i wysokim ciśnieniem. Nic więc dziwnego, że z czasem ulega uszkodzeniu.

Do najczęstszych objawów uszkodzenia zaworu EGR należy zaliczyć:

• zapalenie się kontrolki check engine (symbol silnika) i wprowadzenie samochodu w tryb awaryjny;
• problemy z przyspieszaniem i rozruchem silnika, "dławienie się" silnika na biegu jałowym - takie objawy sugerują, że zawór układu recyrkulacji spalin został zablokowany w pozycji otwartej (często spotykana usterka);
• kiedy zawór EGR jest zamknięty, wówczas kierowca nie odczuwa żadnych negatywnych skutków, może wręcz zauważyć zwiększone osiągi silnika (zawór rzadko blokuje się w tej pozycji).

Naprawa zaworu EGR

Zawór EGR ma ciągły kontakt ze spalinami, przez co narażony jest na zanieczyszczenia, wysoką temperaturę i wysokie ciśnienie. Praca w ekstremalnych warunkach prędzej czy później doprowadzi do mechanicznego zablokowania lub awarii zaworu (np. uszkodzenia sterownika). Żeby tego uniknąć, warto co kilkadziesiąt tysięcy kilometrów wymontować zawór i oczyścić go z zalegającego nagaru. Zanieczyszczenia można najpierw usunąć mechanicznie (np. za pomocą śrubokręta, pędzelka), a następnie należy rozpuścić je za pomocą nitro, benzyny ekstrakcyjnej lub specjalnego środka czyszczącego. Należy przy tym uważać, żeby nie uszkodzić membrany, elektroniki czy silnika sterującego otwarciem zaworu.

Naprawa zaworu EGR (a raczej czyszczenie) nie jest skomplikowana. Trzeba jedynie sprawdzić w instrukcji pojazdu, gdzie dokładnie znajduje się ta część. W niektórych samochodach trzeba wymontować nie tylko pokrywę silnika, ale również przepustnicę i filtr powietrza. Ponadto trzeba odłączyć akumulator (przewód ujemny), złącza elektryczne i wężyki. Nic więc dziwnego, że wiele osób zadaje sobie pytanie, jak wyczyścić zawór EGR bez demontażu. Na szczęście jest to możliwe - należy jedynie zaopatrzyć się w specjalny środek do czyszczenia EGR, a następnie zaaplikować go do układu dolotowego przy pracującym silniku. Niemniej przy mocno zabrudzonym EGR nie obejdzie się bez wymontowania zaworu.

Cena zaworu EGR

Niestety objawy uszkodzenia zaworu EGR zwykle zostają zauważone zbyt późno, gdy jedynym rozwiązaniem jest zamontowanie nowej części. W zależności od rodzaju i marki samochodu trzeba zapłacić od 350 złotych do nawet 2000 złotych. Jeżeli cena zaworu EGR jest wysoka, można wziąć pod uwagę regenerację zaworu lub zakup tańszego zamiennika. Niektórzy kierowcy decydują się również na zakup używanego i zregenerowanego zaworu, jednak takie rozwiązanie obarczone jest dużym ryzykiem. Do ceny zaworu należy również doliczyć koszt demontażu i montażu nowej części, która uzależnione jest m.in. od tego, czy zawór znajduje się w łatwo dostępnym miejscu.